Μετά την λήξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου (1918) η Κοινωνία των Εθνών έθεσε υπό βρετανική κηδεμονία την Παλαιστίνη και την Υπεριορδανία (Σαν Ρέμο, Απρίλιος 1920). Οι Βρετανοί στην διάρκεια της εντολής τους αντιμετώπισαν τον ταχύτατα αναπτυσσόμενο εθνικισμό των Παλαιστινίων και των Εβραίων. Την περίοδο 1936-1939 την περιοχή σημάδεψε η εξέγερση των Αράβων και στην συνέχεια των Εβραίων από το 1944-1948, ως επακόλουθο της απόφασης των Ηνωμένων Εθνών για διαχωρισμό της Παλαιστίνης (29 Νοεμβρίου 1947), και δημιουργία Εβραϊκού και Παλαιστινιακού κράτους, υπό κηδεμονία του ΟΗΕ.
Η βρετανική εντολή έληγε στις 15 Μαΐου 1948. Την τελευταία ημέρα οι Εβραίοι δημοσιοποίησαν την Διακήρυξη Ανεξαρτησίας του Ισραήλ. Το 1949 η περιοχή της Παλαιστίνης, που προέβλεπε η διεθνής εντολή τριχοτομήθηκε στα εδάφη που κατείχε το Ισραήλ, στην Δυτική όχθη υπό την Ιορδανία, και στην Λωρίδα της Γάζας υπό αιγυπτιακή διοίκηση.
Συγκρούσεις Εβραίων και Αράβων
Πριν την βρετανική κατοχή, στα τέλη του 1917, η Παλαιστίνη αποτελούσε μέρος της οθωμανικής Συρίας. Η Μεγάλη Βρετανία αποδεχόμενη την κηδεμονία της Παλαιστίνης αναλάμβανε διπλή υποχρέωση έναντι των Παλαιστινίων, τα συμφέροντα των οποίων δεν μπορούσαν να παραμερίζονται, και των Εβραίων, καθόσον τα κυριότερα σημεία της Διακήρυξης Μπαλφούρ, για δημιουργία «εστίας των Εβραίων» ενσωματώθηκαν στο προοίμιο και το άρθρο 2 της διεθνούς εντολής.
Ήδη, η δεκαετία 1920-1930 χαρακτηρίζεται από βιαιότατες συγκρούσεις Εβραίων και Αράβων. Η γνωστή εξέγερση Wailinh Wall (1929) θεωρείται καθοριστική μεταξύ Αράβων και Εβραίων. Η Μεγάλη Βρετανία για να διερευνήσει τα γεγονότα σύστησε την επιτροπή έρευνας Shaw, τα συμπεράσματα της οποίας οδήγησαν σε αναθεώρηση της εβραϊκής μετανάστευσης και των αγορών παλαιστινιακών γαιών μεταστρέφοντας την βρετανική πολιτική προς τις θέσεις του Πρώτου Σιωνιστικού Συμβουλίου (1897) και της Διακήρυξης Μπαλφούρ (1917).
Το 1936 μια ακόμη αραβική εξέγερση προκαλείται από μαζικές αφίξεις Εβραίων εξ αιτίας των διώξεων του Χίτλερ που συνεπάγονται μαζικότερες αγορές κτημάτων, τα οποία πωλούν Άραβες μεγαλοκτηματίες σε Εβραίους οικονομικά υποστηριζόμενους από το διεθνές Σιωνιστικό κίνημα.
Η εξέγερση του 1936 παρουσιάζει δύο φάσεις. Τον Απρίλιο, με γενική απεργία των Αράβων υπό τον πρώην αξιωματικό του Οθωμανικού στρατού Fawzi El Kaukji, και επιθέσεις κατά βρετανικών και εβραϊκών στόχων. Η εξέγερση κατά της βρετανικής διοίκησης διήρκεσε μέχρι τον Οκτώβριο 1936 και σταμάτησε με αραβικές διπλωματικές μεσολαβήσεις. Το 1937 συστάθηκε Επιτροπή του Βρετανικού Στέμματος (επικεφαλής ο λόρδος William Peel). Η επιτροπή διαπίστωσε ότι στην Παλαιστίνη διακρίνονταν δύο ξεχωριστές κοινότητες με πολιτικές απαιτήσεις, που δεν μπορούσαν να συμβιβαστούν, γεγονός το οποίο οδηγούσε αναπόφευκτα σε εδαφικό διαχωρισμό. Οι Άραβες απέρριψαν αμέσως τα συμπεράσματα της επιτροπής Peel με συνέπεια η περιοχή να εισέλθει στην δεύτερη φάση των συγκρούσεων μεταξύ Αράβων. Η βρετανική διοίκηση λαμβάνει σκληρά μέτρα, κηρύσσει παράνομη την Ανώτατη Αραβική Επιτροπή, εκδίδει την Λευκή Βίβλο (17 Μάϊου 1939) προβλέποντας την δημιουργία Παλαιστινιακού Αραβικού κράτους σε περίοδο 10 ετών. Η εξέγερση των Αράβων κατά των Βρετανών τερματίζεται την 1η Σεπτεμβρίου1939 με αποδυνάμωση της αραβικής κοινότητας που δεν αποκαθίσταται, με συνέπεια την εξασθένιση των δυνατοτήτων διεκδικήσεων από την Παλαιστινιακή όσων εδικαιούτο από την συμβολή της στις εξελίξεις του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου στην περιοχή.
Στην πλευρά των Εβραίων καταγράφεται διάσπαση της Irgun [σιωνιστική παραστρατιωτική οργάνωση] σε δυο βραχίονες. Στον ένα ηγείται ο David Raziel και στον δεύτερο ο Avraham Stern (17 Ιουλίου 1940), κάτι που τερματίζεται όταν οι ηγέτες των δύο κλάδων εκλείπουν. Ο David Raziel σκοτώνεται σε επιχειρήσεις μαζί με τους Βρετανούς στο Ιράκ κατά των Γερμανών (1941) και ο Avraham Stern από την βρετανική αστυνομία (Φεβρουάριος 1942). Τον Δεκέμβριο του 1943 o Menachem Begin αναλαμβάνει την ηγεσία της Irgun.
Την 1η Φεβρουαρίου 1944 μέλη της Irgun εξεγείρονται κατά των βρετανικών δυνάμεων. Επιτίθενται σε αστυνομικούς σταθμούς στην Ιερουσαλήμ και σε πολλές άλλες πόλεις. Δημιουργείται το Ενωμένο Αντιστασιακό Κίνημα που στρέφεται κατά των Βρετανών (Οκτώβριος 1945). Εβραίοι αντάρτες διοργανώνουν επιθέσεις και καταστρέφουν το σιδηροδρομικό δίκτυο. Αυξάνεται ο αριθμός των θυμάτων στην βρετανική περιοχή (1946-1948). Ήδη όμως από την 25η Ιουλίου 1946 η Αγγλοαμερικανική Επιτροπή έρευνας εισηγείται τον διαμελισμό της Παλαιστίνης σε εβραϊκό, παλαιστινιακό και βρετανικά ελεγχόμενο τομέα. Εβραίοι παραστρατιωτικοί βομβαρδίζουν το ξενοδοχείο Βασιλεύς Δαβίδ, τον Μάρτιο του 1947. Ο Βρετανός ΄Υπατος Αρμοστής κηρύσσει τον στρατιωτικό νόμο στην εβραϊκή περιοχή. Περίπου 20.000 Βρετανοί στρατιώτες επιχειρούν κατά των Εβραίων παραστρατιωτικών.
Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ συστήνει Ειδική Επιτροπή για την Παλαιστίνη (Μάιος 1947). Προτείνεται διαμελισμός σε Εβραϊκό και Αραβικό κράτος (31 Αυγούστου 1947). Οι Εβραίοι παραστρατιωτικοί συνεχίζουν τις επιχειρήσεις αυξάνοντας τα θύματα, στα οποία συμπεριλαμβάνονται Άγγλοι, Άραβες αστυνομικοί, και άμαχοι.
Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ υιοθετεί (29 Νοεμβρίου1947) την πρόταση της Επιτροπής για διαμελισμό της Παλαιστίνης. Από την επόμενη ημέρα εντείνονται οι συγκρούσεις με πρωταγωνιστές τους Άραβες. Αυξάνεται συνεχώς ο αριθμός των νεκρών στα στρατόπεδα των Αράβων, των Βρετανών, και των Εβραίων.
Στις 14 Μαΐου του 1948 ο David Ben-Grion, πρόεδρος της Εβραϊκής Αρχής για την Παλαιστίνη, ανακηρύσσει επισήμως την δημιουργία του Κράτους του Ισραήλ. Η εντολή που είχαν λάβει οι Βρετανοί από την Κοινωνία των Εθνών έληξε τη 14η Μαϊου 1948. Μεγάλος αριθμός Βρετανών, Παλαιστινίων, και Εβραίων θανατώθηκε κατά την διάρκεια των συγκρούσεων ενώ 250.000 Παλαιστίνιοι Άραβες εκτοπίσθηκαν από τις πατρογονικές τους εστίες.
Ο Αραβο-Ισραηλινός Πόλεμος το 1948
Οι Παλαιστίνιοι Άραβες απέρριψαν το Ψήφισμα 181/1947 της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ (γνωστό και ως Partition Resolution) επειδή θεωρήθηκε άδικο για τα δικαιώματα των Παλαιστινίων που θα συνέχιζαν να ζούνε σε περιοχές παραχωρούμενες με προνομιακό καθεστώς στους Εβραίους.
Ο αραβικός απελευθερωτικός στρατός συγκρούσθηκε με δυνάμεις Εβραίων, που απαρτίζονταν από την παραστρατιωτική Haganah και δύο μικρότερες ομάδες (Irgun και LEHI). Αεροπορικές και χερσαίες επιχειρήσεις ξεκίνησαν από τον Λίβανο, την Συρία, το Ιράκ, και την Αίγυπτο με συμμετοχή και Σαουδαραβικών δυνάμεων, υπό Αιγυπτιακή Διοίκηση. Ιορδανικές δυνάμεις ενεπλάκησαν στις πολεμικές επιχειρήσεις, αλλά μόνο στα εδάφη που είχαν αποδοθεί από το ψήφισμα του ΟΗΕ στους Παλαιστίνιους Άραβες.
Οι Άραβες αγωνίζονταν για να σταματήσουν την εφαρμογή του ψηφίσματος και να αποτρέψουν τη δημιουργία Εβραϊκού κράτους. Αντίθετα οι Εβραίοι επιδίωκαν να ελέγξουν τα εδάφη που τους παραχωρήθηκαν με την απόφαση του ΟΗΕ. Οι Ισραηλινές ενοποιημένες στρατιωτικές δυνάμεις κέρδισαν την σύγκρουση. Χωριστές συμφωνίες κατάπαυσης των εχθροπραξιών υπόγραψε το Ισραήλ με Συρία, Υπεριορδανία, Λίβανο, και Αίγυπτο κατακτώντας εδάφη που το ψήφισμα του 1947 παραχωρούσε στην Αραβική Παλαιστίνη. Η Αίγυπτος διατήρησε την διοίκηση στην Γάζα και η Ιορδανία τον έλεγχο στην δυτική Όχθη. Η ανακωχή κράτησε μέχρι το 1967.
Παλαιστίνη και Παλαιστίνιοι (1948-1967)
Η βίαιη γέννηση του Ισραήλ προκάλεσε μεγάλη μετακίνηση Αράβων έξω από τις περιοχές ελέγχου του Ισραήλ μετά την 15η Μαΐου 1948. Πολλοί εύποροι έμποροι και μεγαλοαστοί από την Γιάφφα, το Τελ Αβίβ, την Χάιφα, και την Ιερουσαλήμ κατέφυγαν στον Λίβανο, την Αίγυπτο, την Ιορδανία, ενώ μεσοαστοί και μικροαστοί προτίμησαν Αραβικές πόλεις όπως η Ναμπλούς και η Ναζαρέτ. Μεγάλος αριθμός εκτοπισμένων κατέληξε σε στρατόπεδα προσφύγων. Περισσότερα από 400 αραβικά χωριά ερημώθηκαν και σταδιακά εξέλειπε η αραβική παρουσία από τις παραθαλάσσιες πόλεις της Παλαιστίνης.
Μέχρι την σύσταση του ισραηλινού κράτους ο όρος Παλαιστίνιος χρησιμοποιείτο από Εβραίους και ξένους για τους κατοίκους της Παλαιστίνης. Οι Άραβες αρχίζουν να χρησιμοποιούν τον όρο στις αρχές του 20ου αιώνα. Μετά το 1948 και κυρίως μετά το 1967, για τους Παλαιστίνιους ο όρος αποτελεί ιδιαίτερη έννοια κοινού παρελθόντος, ιστορίας, και μελλοντικής προόδου σε ένα παλαιστινιακό κράτος.
Οι Παλαιστίνιοι στην Λωρίδα της Γάζας
Για είκοσι χρόνια η Λωρίδα της Γάζας παρέμεινε υπό καταπιεστική Αιγυπτιακή διοίκηση (1948-1967). Οι Παλαιστίνιοι ήταν απάτριδες, με περιορισμένα δικαιώματα εκλογής στην τοπική αυτοδιοίκηση, αλλά δεκτοί στα αιγυπτιακά πανεπιστήμια. Φτώχεια και κοινωνική απαξίωση χαρακτηρίζουν την ζωή των κατοίκων στη Γάζα. Η ανεργία κινείται σε υψηλά ποσοστά. Μεγάλο μέρος του πληθυσμού διαμένει σε στρατόπεδα προσφύγων και εξαρτάται από την ανθρωπιστική βοήθεια (ΟΗΕ/UNRWA). Η πρόσβαση στην καλλιεργήσιμη γη εμποδίζεται, όμως το εμπόριο ανθούσε. Η Γάζα αποτελεί ζώνη αφορολογήτων αγαθών για την Αίγυπτο. Ελάχιστοι Παλαιστίνιοι της Γάζας κατόρθωσαν να ξεφύγουν και να μορφωθούν. Οι περισσότεροι κάτοικοι που παρέμειναν στην περιορισμένη περιοχή ήταν χωρίς εργασία και με ελάχιστους φυσικούς πόρους.
Η Οργάνωση Απελευθέρωσης της Παλαιστίνης (PLO)
Σε συνάντηση των Αραβικών κρατών το 1967 ιδρύθηκε η Οργάνωση Απελευθέρωσης της Παλαιστίνης (PLO, πρώτος ηγέτης ο Αhmad Shuqayri προστατευόμενος των Αιγυπτίων). Βασικές επιδιώξεις της Οργάνωσης ήταν το δικαίωμα στην δημιουργία ενός ανεξάρτητου κράτους, η απελευθέρωση της Παλαιστίνης, και η κατάλυση του Ισραήλ. Ακολούθησε η δημιουργία του Παλαιστινιακού Εθνικού Συμβουλίου για την δημοκρατική λειτουργία της Οργάνωσης. Πολλές ομάδες ακόμη και με ακρότατες δράσεις καλύφθηκαν, παρά τις διαφορές τους, από την ομπρέλα της PLO. Το 1969 ο Γιασέρ Αραφάτ αναλαμβάνει πρόεδρος της PLO.
Ο Αραβο-Ισραηλινός Πόλεμος το 1967
και τα επακόλουθά του
Ο πόλεμος το 1967, γνωστός και ως Πόλεμος των Έξι Ημερών, κατέληξε με νίκη των Ισραηλινών Ενόπλων Δυνάμεων επί των συμμαχικών δυνάμεων Αιγύπτου, Συρίας, Ιορδανίας κερδίζοντας εδάφη που περιλαμβάνουν την Ανατολική Ιερουσαλήμ, την Δυτική Όχθη, και την Λωρίδα της Γάζας. Μια νέα Έξοδος των Παλαιστινίων επιβάλλεται και περίπου 250.000 άτομα καταφεύγουν στην Δυτική Όχθη. Ταυτοχρόνως, ένα κίνημα εποίκων εγκαθίσταται βιαίως στα κατεχόμενα από το Ισραήλ εδάφη.
Στις περίπλοκες συνθήκες προστίθεται ένα σοβαρό πρόβλημα για την PLO, η απόσταση που σιγά-σιγά δημιουργείται μεταξύ ηγεσίας και παλαιστινιακού λαού και επιβαρύνει σταδιακά η αυξανόμενη δυσφορία των ηγεσιών αραβικών κρατών στα οποία έχουν καταφύγει ή εργάζονται Παλαιστίνιοι. Όμως, η ηγεσία του παλαιστινιακού αγώνα επιτυγχάνει διεθνείς αναγνωρίσεις. Στα τέλη της δεκαετίας του 1970 η Οργάνωση έχει επίσημους εκπροσώπους σε 80 κράτη. Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, παρακάμπτοντας ισχυρές αντιρρήσεις του Ισραήλ, περιλαμβάνει για πρώτη φορά στην Ημερήσια Διάταξή της το Παλαιστινιακό Ζήτημα ως ξεχωριστό σημείο (22 Σεπτεμβρίου 1974) και όχι ως μέρος της γενικότερης συζήτησης για τη Μέση Ανατολή. Την 13η Νοεμβρίου 1974 ο Γιασέρ Αραφάτ από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης απευθύνεται στην διεθνή κοινότητα προβάλλοντας τις αξιώσεις και τα δικαιώματα των Παλαιστινίων. Ο απόηχος της διπλωματικής επιτυχίας μεταβάλλει την στάση Αραβικών κρατών έναντι των Παλαιστινίων. Τον Οκτώβριο 1974 ο Ιορδανός βασιλιάς αναγνωρίζει ψήφισμα της Συνόδου Κορυφής των Αραβικών Κρατών (Ραμπάτ, 26-28 Οκτωβρίου 1974), το οποίο αναφέρει ότι παλαιστινιακά εδάφη που απελευθερώνονται πρέπει να επιστρέφονται στους νόμιμους Παλαιστίνιους δικαιούχους. Το ψήφισμα της Ραμπάτ καταγγέλθηκε από ακραίες παλαιστινιακές ομαδοποιήσεις που διεκδικούν επανάκτηση όλου του παλαιστινιακού εδάφους, όπως ήταν πριν το 1946. Όμως οι ΗΠΑ αρνούνται να συνομιλήσουν με τον Αραφάτ όσο η PLO δεν αναγνώριζε το δικαίωμα ύπαρξης του Ισραήλ. Παρ’ όλες τις επιπλοκές και τις δυσκολίες, η δεκαετία του 1970 χαρακτηρίζεται από εντονότερη διαπραγματευτική κινητικότητα. Τα αραβικά κράτη υποστήριζαν την απαίτηση των Παλαιστινίων για απόσυρση των ισραηλινών δυνάμεων από εδάφη, που κατέλαβαν το 1967, και την δημιουργία παλαιστινιακού κράτους στην Δυτική όχθη και στην Λωρίδα της Γάζας.
Τον Μάρτιο του 1977 ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζίμυ Κάρτερ, μίλησε για την ανάγκη να αποκτήσουν και οι Παλαιστίνιοι την εστία τους. Η ισραηλινή πλευρά διατηρούσε σθεναρή στάση με μικρές υποχωρήσεις, όπως η άρση των αντιρρήσεων να συμπεριλαμβάνονται Παλαιστίνιοι σε αραβικές αντιπροσωπίες.
Το Νοέμβριο 1977 ο πρόεδρος της Αιγύπτου, Ανουάρ Σαντάτ, κίνησε τις συνομιλίες ειρήνης με την πρωτοβουλία του να ομιλήσει στην Κνέσετ ανοίγοντας τη διαδικασία προς το Καμπ Ντέιβιντ (Σεπτέμβριος 1978) και την Συνθήκη Ειρήνης Ισραήλ -Αιγύπτου (26 Μαρτίου 1979).
Έξαρση της βίας παρατηρείται στην δεκαετία του 1980. Ακραίες τάσεις μέσα στην PLO σκληραίνουν την στάση τους και προβαίνουν σε τρομοκρατικές ενέργειες. Το 1985 γίνεται πειρατεία στο κρουαζιερόπλοιο Achille Lauro και δολοφονείται ένας επιβάτης. Εβραίοι απαιτούν επέκταση των εποικισμών, προσάρτηση της Δυτικής όχθης και εκδίωξη των Αράβων Παλαιστινίων από τα κατεχόμενα. Τα έτη1986-1987 αυξάνονται υπέρμετρα οι συγκρούσεις Ισραηλινών εποίκων με Παλαιστίνιους που ζουν στα κατεχόμενα. Περί το 1988 περισσότερο από το ήμισυ του εδάφους της Δυτικής όχθης και ένα τρίτο της Λωρίδας της Γάζας έχει περιέλθει στον έλεγχο του Ισραήλ. Κοντά στα τέλη της δεκαετίας του ’80 εκτιμάται ότι τα τρία τέταρτα των νέων Παλαιστινίων με ηλικία μικρότερη των 25 ετών έχει μεγαλώσει υπό ισραηλινή κατοχή. Περισσότεροι από 120.000 Παλαιστίνιοι μετακινούνται καθημερινά από τις περιοχές τους για να εργασθούν στο Ισραήλ. Οι Παλαιστίνιοι, αισθανόμενοι την καθημερινή πίεση της παρουσίας του Ισραήλ ξεκινούν κινητοποιήσεις, στην αρχή μικρής έκτασης, που σταδιακά κλιμακώνονται. Αρχές Δεκεμβρίου ξεσπούν μεγάλες εξεγέρσεις στην Γάζα, γνωστές ως Ιντιφάντα. Διαρκούν πέντε χρόνια ανοίγοντας μια νέα εποχή μαζικών Παλαιστινιακών κινητοποιήσεων. Η Χαμάς, δημιούργημα των Αδελφών Μουσουλμάνων, κατορθώνει να επιβάλλει την καθοδήγησή της στους εξεγερμένους. Μέσα από ένα δίκτυο θρησκευτικών, εκπαιδευτικών, και φιλανθρωπικών οργανώσεων, και με την ένοπλη πτέρυγα, Sheikh Izz al-Din al-Qassam, η Χαμάς κατορθώνει να εκφράσει τις ακρότατες επιθυμίες των Παλαιστινίων, αρνούμενη οποιαδήποτε επικοινωνία με το Ισραήλ στο οποίο δεν αναγνωρίζει δικαίωμα ύπαρξης στα Παλαιστινιακά εδάφη. Οι τακτικές της Ιντιφάντα (Ιntifadah) ήταν πολύ μελετημένες και επεξεργασμένες. Οργανωμένες απεργίες των συνδικάτων, εμπορικό μποϊκοτάρισμα, κλείσιμο καταστημάτων, διαδηλώσεις σε κάθε δυνατή περιοχή, δημιουργούν σκληρούς πυρήνες στα προσφυγικά στρατόπεδα, προκαλούν κινητοποιήσεις Αράβων που διαβιώνουν με καλύτερες συνθήκες και έκφραση συμπάθειας από Παλαιστίνιους του Ισραήλ. Όμως, οι Παλαιστίνιοι που θεωρούνται από την Χαμάς συνεργαζόμενοι με τις ισραηλινές Αρχές διώκονται και εκτελούνται ως προδότες.
Ο Αραφάτ προσπαθώντας να παραμείνει ο μοναδικός ισχυρός ηγέτης των Παλαιστινίων τον Νοέμβριο 1988 εξασφαλίζει Διακήρυξη Ανεξαρτησίας της Παλαιστίνης από το Εθνικό Συμβούλιο στην 19η Σύνοδό του ( Αλγέρι, 12-15 Νοεμβρίου 1988). Ανακηρύσσεται το κράτος, χωρίς να ορισθούν σύνορα και πολύ σύντομα 25 κράτη μεταξύ των οποίων η Αίγυπτος και η Ρωσία αναγνωρίζουν την εξόριστη παλαιστινιακή κυβέρνηση. Τις τελευταίες εβδομάδες του 1988 ένα νέο κεφάλαιο ανοίγει στις σχέσεις Ισραήλ-Παλαιστινίων και τον Δεκέμβριο ο Αραφάτ ανακοινώνει ότι το Εθνικό Συμβούλιο της Παλαιστίνης αναγνωρίζει ως κράτος το Ισραήλ και απορρίπτει κάθε μορφή τρομοκρατίας συμπεριλαμβανόμενης και της κρατικής, διατηρώντας την θέση του έναντι των πράξεων του Ισραήλ. Επίσης, ο Αραφάτ δημόσια αναγνωρίζει τα ψηφίσματα 242/1967 και 338/1973 που αναφέρονται σε απ’ ευθείας συνομιλίες των μερών. Παρ’ όλο που ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Yitzhak Shamir, δηλώνει ότι ακόμη δεν είναι έτοιμος για συνομιλίες με την PLO, η κυβέρνηση των ΗΠΑ ανακοινώνει ότι θα μπορούσε να συνομιλήσει με τους Παλαιστίνιους. Παρά το γεγονός ότι ήταν απογοητευτική η πρόοδος της Διάσκεψης της Μαδρίτης (Ιανουάριος 1991) προετοιμάζονταν και πραγματοποιήθηκαν μυστικές συνομιλίες στο Όσλο μεταξύ Παλαιστινίων και Ισραηλινών, που διαμόρφωσαν αλληλοκατανόηση μεταξύ των μερών, γνωστή ως Συμφωνία του Όσλο. Οι δύο πλευρές υπέγραψαν στην Ουάσιγκτον (13 Σεπτεμβρίου1993) ιστορική Διακήρυξη Αρχών αμοιβαίας αναγνώρισης και σταδιακής εκχώρησης όρων διακυβέρνησης της Δυτικής Όχθης και της Γάζας στο Παλαιστινιακό Συμβούλιο σε μια περίοδο πέντε ετών.
Κατά την περίοδο της πενταετίας οι δύο πλευρές θα επεξεργάζονταν μόνιμη Συνθήκη Ειρήνης ρυθμίζοντας το τελικό καθεστώς των περιοχών. Παρά τις αντιδράσεις ακραίων ομάδων και στις δύο πλευρές το Ισραήλ αποσύρθηκε από την Ιεριχώ και μερικώς από την Γάζα τον Μάιο του 1994. Όμως, οι ακρότατες απαιτήσεις ομάδων στο Ισραήλ και στην παλαιστινιακή πλευρά εμπόδισαν την εξέλιξη των συνομιλιών. Αραφάτ, Ράμπιν ως Πρωθυπουργός του Ισραήλ, και Σιμόν Πέρες ως Ισραηλινός υπουργός Εξωτερικών, υπέγραψαν την Συμφωνία (Ουάσιγκτον, 28 Σεπτεμβρίου 1995) που προέβλεπε επέκταση της παλαιστινιακής αυτοδιοίκησης στην Δυτική Όχθη και εκλογές Προέδρου και νομοθετικού Συμβουλίου της Παλαιστινιακής Αρχής. Επίσης, το Ισραήλ θα αναδιπλωνόταν και 440 χωριά θα περιέρχονταν στην παλαιστινιακή διοίκηση. Η ασφάλεια θα ήταν στην αρμοδιότητα της παλαιστινιακής αστυνομίας ενώ οι Ισραηλινές Ένοπλες Δυνάμεις θα εγγυώντο την ελευθερία μετακινήσεων στις περιοχές από τις οποίες το Ισραήλ είχε αποχωρήσει στρατιωτικά. Προβλεπόταν οι συνομιλίες για τη μόνιμη ρύθμιση του καθεστώτος να οριστικοποιηθεί το 1999. Όμως, από τον Οκτώβριο 1995, όταν χωριά και πόλεις επιστρέφονταν στην Παλαιστινιακή Αρχή, δεξιοί θρησκευόμενοι Ισραηλινοί και ριζοσπάστες εθνικιστές στράφηκαν κατά του πρωθυπουργού Γιτζάκ Ράμπιν και της ειρηνευτικής διαδικασίας.
Ο χάρτης της Μέσης Ανατολής Πηγή: National Geographic
—————————————————————————————–
Την 4η Νοεμβρίου 1995 έκπληκτοι οι Ισραηλινοί πληροφορήθηκαν την δολοφονία του πρωθυπουργού τους από Ισραηλινό εξτρεμιστή. Τον Ιανουάριο του 1966 ο Αραφάτ εκλέχθηκε Πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής. Η Χαμάς απείχε από την εκλογική διαδικασία συνεχίζοντας την βίαιη αντιπολίτευσή της στην ειρηνευτική διαδικασία. Οι συνθήκες διαβίωσης των Παλαιστινίων, δέκα χρόνια μετά τη Μαδρίτη, χειροτέρευσαν. Προσπάθεια των ΗΠΑ τον Ιούλιο 2000, ώστε να αμβλυνθούν εντάσεις όπως ο αποκλεισμός των Παλαιστινίων από την Ιερουσαλήμ, απέτυχε πλήρως. Η επίσκεψη του Αριέλ Σαρόν στο Al Haram al Sharif (Temple Mount) ήταν η θρυαλλίδα ανάφλεξης σφοδρότατων αντιπαραθέσεων. Την επομένη, Μουσουλμάνοι διαδηλωτές στο Al Aqsa Mosque αντιμετωπίσθηκαν βιαιότατα από τις ισραηλινές Αρχές ασφαλείας με πολλούς νεκρούς και τραυματίες. Ήταν η έναρξη νέων εξεγέρσεων, που ξεπέρασαν σε αγριότητα και βία την πρώτη Ιντιφάντα. Στους 18 μήνες των συγκρούσεων σκοτώθηκαν περισσότεροι από 1000 πολίτες, στην πλειοψηφία τους Παλαιστίνιοι. Η τρομοκρατία και οι βομβιστές αυτοκτονίας σε πόλεις του Ισραήλ πύκνωσαν. Ο ισραηλινός στρατός απάντησε στις επιθέσεις, επικαλούμενος λόγους ασφαλείας, επεκτείνοντας την κατοχή του σε πόλεις που ανήκαν στην Παλαιστινιακή Αρχή και επιβάλλοντας αυστηρότερους περιορισμούς μετακινήσεων σε βάρος Παλαιστινίων που κατοικούσαν στην Δυτική Όχθη και την Λωρίδα της Γάζας. Ο Σαρόν κατηγορούσε τον Αραφάτ ως υποκινητή των επιθέσεων κατά του Ισραήλ. Σε περιβάλλον ακροτήτων και αποστασιοποιήσεων, η Παλαιστινιακή Αρχή ιδρύει το γραφείο του Πρωθυπουργού σε μια προσπάθεια επανέναρξης της ειρηνευτικής διαδικασίας. Ο Αραφάτ διορίζει μετριοπαθή πολιτικό στην θέση του πρωθυπουργού, τον Μαχμούτ Αμπάς, ο οποίος καλεί σε τερματισμό της Ιντιφάντα, αλλά διαισθανόμενος ότι η προσπάθειά του υποσκάπτεται από τις ΗΠΑ, το Ισραήλ, και τον Αραφάτ σύντομα παραιτήθηκε από το αξίωμά του. Το 2004, μετά τον θάνατο του Γιασέρ Αραφάτ, ο Μαχμούτ Αμπάς εκλέγεται Πρόεδρος της PLO και της Παλαιστινιακής Αρχής.
Το 2005, Ισραηλινές Ένοπλες Δυνάμεις και έποικοι αποσύρονται από ορισμένες περιοχές που κατείχαν στην Δυτική Όχθη και οριστικά από την Λωρίδα της Γάζας (land for peace). Η απόσυρση των Ισραηλινών από τις περιοχές αρμοδιότητος της Παλαιστινιακής Αρχής και κυρίως από την Γάζα δημιούργησε νέες προσδοκίες για την ειρηνευτική διαδικασία.
Τα χρόνια που ακολούθησαν οι εντάσεις μεταξύ Φατάχ και Χαμάς οξύνονται. Το 2006 η Χαμάς κερδίζει της εκλογές για το Παλαιστινιακό Νομοθετικό Συμβούλιο, προς έκπληξη όλων. Δημιουργείται μικτή κυβέρνηση των δύο ανταγωνιζομένων πλευρών, το οποίο όμως διαλύεται μετά από μια εβδομάδα εξ αιτίας των συγκρούσεων που εξελίσσονται στην Λωρίδα της Γάζας. Η Χαμάς κυριάρχησε στην Γάζα. Ο Αμπάς ευρισκόμενος σε αδυναμία ελέγχου των εξελίξεων κήρυξε την περιοχή σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Έγιναν πολλές προσπάθειες συμφιλίωσης των δύο πλευρών τα έτη 2011, 2014, 2017, και 2019 χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Το 2019 παραιτήθηκε ο πρωθυπουργός Hamdallah οριστικοποιώντας και το τέλος της κυβέρνησης ενότητας.
Με την Χαμάς να ελέγχει πλέον την Λωρίδα της Γάζας (2007) αυξάνεται η ανησυχία του Ισραήλ για την ασφάλειά του. Ανακηρύσσει την Χαμάς ως μια άκρως εχθρική οντότητα, επιβάλλοντας αυστηρότατα περιοριστικά μέτρα σφραγίζοντας τα σύνορα, καταργώντας την ελευθερία των μετακινήσεων και του εμπορίου. Η Χαμάς επιλέγει τους βομβαρδισμούς ισραηλινών πόλεων και οι Ισραηλινές Ένοπλες Δυνάμεις ανταποδίδουν τα χτυπήματα. Τον Ιούνιο του 2008 Ισραήλ και Χαμάς με μεσολάβηση της Αιγύπτου, αποφασίζουν διακοπή των εχθροπραξιών για έξι μήνες. Όταν τον Δεκέμβριο εξέπνευσαν οι προθεσμίες, η Χαμάς ανακοίνωσε ότι δεν δέχεται συνέχιση της διαδικασίας. Τέλη Δεκεμβρίου το Ισραήλ εξαπολύει σφοδρότατη επίθεση ως απάντηση στους αδιάκοπους βομβαρδισμούς της Χαμάς σε βάρος ισραηλινών πόλεων. Οι συγκρούσεις διήρκεσαν 22 ημέρες με 13 νεκρούς από την πλευρά του Ισραήλ και περισσότερους από 1000 στην Γάζα. Για μια ακόμη φορά ανακοινώνεται διακοπή των εχθροπραξιών.
Τον Ιούνιο του 2014, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, Βενιαμίν Νετανιάχου, καταλογίζει ευθύνη στην Χαμάς για την δολοφονία τριών φοιτητών στην Δυτική Όχθη. Νέα κλιμάκωση εντάσεων καταγράφεται μεταξύ των δύο πλευρών. Οι Ισραηλινές Ένοπλες Δυνάμεις επιχειρούν με στόχο να καταστρέψουν υποδομές και υπόγειες σήραγγες της Χαμάς. Οι επιχειρήσεις διήρκεσαν μερικές εβδομάδες και το Ισραήλ αποσύρθηκε από την Γάζα ανακοινώνοντας ότι ολοκλήρωσε τις επιχειρήσεις του. Συνεχίζονται αψιμαχίες, μέχρι τον Αύγουστο του 2014 που ανακοινώνεται ακόμη μία διακοπή των συγκρούσεων. Σε αντάλλαγμα του τερματισμού των βομβαρδισμών από την Γάζα, το Ισραήλ συμφωνεί να χαλαρώσει τους περιορισμούς για εισαγωγές αγαθών στην Λωρίδα της Γάζας, να διευρύνει την ζώνη αλιείας, και να περιορίσει τα μέτρα σε περιοχές πλησίον των συνόρων με το Ισραήλ. Οι συγκρούσεις διήρκεσαν 50 ημέρες με περισσότερους από 2100 νεκρούς Παλαιστίνιους. Η Γάζα υπέστη πολύ σοβαρές καταστροφές. Όμως, οι ηγέτες της Χαμάς διακηρύσσουν νίκη και καλλιεργούν την εντύπωση ισχυρής αντίστασης κατά του στρατού του Ισραήλ.
Το 2017, η διοίκηση Τραμπ διατείνεται ότι επεξεργάζεται την απόλυτη συμφωνία για ειρηνευτική πρωτοβουλία. Ο αρχικός ενθουσιασμός των Παλαιστινίων για την πρωτοβουλία Τραμπ έσβησε όταν οι ΗΠΑ αποφάσισαν το 2018 να μεταφέρουν την Πρεσβεία τους στην Ιερουσαλήμ, να κλείσουν το Γραφείο της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης στην Ουάσιγκτον και να περιορίσουν την αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας στους Παλαιστίνιους. Το σχέδιο ειρήνης των ΗΠΑ παρουσιάσθηκε τελικώς σε δύο φάσεις, το 2019 και το 2020. Θεωρήθηκε απαράδεκτο από την πλευρά της Παλαιστινιακής Αρχής με αποτέλεσμα στην διάρκεια της προεδρίας Τραμπ να μην υπάρξουν συνομιλίες Ισραηλινών και Παλαιστινίων. Το κλίμα, ιδιαίτερο βεβαρυμμένο από τις συνεχείς αψιμαχίες ήδη από το 2018 στα σύνορα Ισραήλ-Γάζας, οδήγησε σε εντονότατη έξαρση της βίας.
Η απόσταση Χαμάς-Παλαιστινιακής Αρχής διευρύνεται εξ αιτίας εξεγέρσεων που εκδηλώνονται στην Δυτική Όχθη και τη Γάζα. Παρά τις προσπάθειες σύγκλισης που αναλαμβάνει αρχικά το Κατάρ και στην συνέχει πολύ δραστήρια η Αίγυπτος, δεν επιτυγχάνεται οποιαδήποτε προσέγγιση. Η Παλαιστινιακή Αρχή (2018) διέκοψε τις χρηματικές ροές επιβάλλοντας κυρώσεις στην Γάζα. Προκειμένου να αντιμετωπισθούν μερικώς οι δυσκολίες για τον πληθυσμό στην Γάζα, η Παλαιστινιακή Αρχή και το Ισραήλ συμφωνούν τα αναγκαία κεφάλαια να καταβάλλονται από το Κατάρ. Όμως η Χαμάς επιβάλλει υψηλή φορολογία, και ξεσπούν διαμαρτυρίες στην Γάζα (Μάρτιος 2019). Η Χαμάς καταστέλλει τις κινητοποιήσεις με υπέρμετρη βία.
Η εκλογική νίκη του προέδρου Μπάιντεν και η ανάληψη της Προεδρίας το 2021 αναζωογονεί τις προσδοκίες συνεργασίας Παλαιστινιακής Αρχής-ΗΠΑ. Η Ουάσιγκτον αποκαθιστά σταδιακά την βοήθεια προς την Παλαιστινιακή Αρχή και υπόσχεται να επιτρέψει την επαναλειτουργία των γραφείων της Αντιπροσωπείας της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης. Ο πρόεδρος Αμπάς ανακοίνωσε την πρόθεσή του να προχωρήσει σε βουλευτικές και προεδρικές εκλογές. Όλοι θεώρησαν ότι θα μπορούσαν να ξεπερασθούν τα εμπόδια και να εκκινήσει μια νέα ειρηνευτική διαδικασία. Όμως, τον Απρίλιο ο Αμπάς ανακοινώνει ότι αναστέλλει τις εξαγγελθείσες εκλογές, επειδή το Ισραήλ επιβάλλει περιορισμούς στους εκλογείς της Ανατολικής Ιερουσαλήμ.
Ξεσπούν βίαιες συγκρούσεις Παλαιστινίων και Ισραηλινών όταν οι ισραηλινές Αρχές εμποδίζουν την προσκυνηματική προσέλευση Παλαιστινίων στην Παλαιά Πόλη για τον εορτασμό του Ραμαζανίου. Οι συγκρούσεις εντείνονται με την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου του Ισραήλ σε βάρος οικογενειών Παλαιστινίων στην περιοχή Sheikh Jarrah. Για πρώτη φορά μετά το 2014, η Χαμάς εξαπολύει ομοβροντία ρουκετών κατά της Ιερουσαλήμ, προκαλώντας ανταπόδοση από την πλευρά του Ισραήλ σε μια κρίση διάρκειας 11 ημερών.
Ο πόλεμος του Yom Kippοur (6-25 Οκτωβρίου 1973)
Αποτελεί ξεχωριστό κεφάλαιο της διερεύνησης των γεγονότων ο Πόλεμος Ισραηλινών και Αράβων (Οκτωβρίος 1973) όχι μόνο επειδή μια συνασπισμένη υπεράριθμη συμμαχία Αραβικών κρατών υπό την ηγεσία Αιγύπτου και Συρίας ηττήθηκε από τις Ισραηλινές Ένοπλες Δυνάμεις, αλλά επειδή η Αίγυπτος μετά την ήττα της δεν απώλεσε το έδαφος του Σινά.
Ο Ανουάρ Σαντάτ (19 Νοεμβρίου 1977) με μια πολύ θαρραλέα πολιτική πρωτοβουλία απευθύνθηκε στην Κνέσετ παρουσία του Μεναχέμ Μπέγκιν ανοίγοντας τον δρόμο σταθερής και μακροχρόνιας ειρήνης με το Ισραήλ. Την πρωτοπόρα πολιτική του απόφαση, ο Αιγύπτιος πρόεδρος πλήρωσε αργότερα με την ζωή του. Ο Πρόεδρος της Αιγύπτου δολοφονήθηκε από Ισλαμιστές στην διάρκεια παρέλασης σε ανάμνηση του πολέμου του Οκτωβρίου 1973 (στις 6 Οκτωβρίου 1981). Ήδη, όμως, από το 1978 η διεθνής κοινότητα αναγνωρίζοντας την συμβολή του στην κοινή προσπάθειά για ειρήνευση στη Μέση Ανατολή τίμησε την πρωτοβουλία με το Νόμπελ Ειρήνης.
Οι κυριότερες συγκρούσεις του πολέμου του Yom Kippοur έλαβαν χώρα στην Χερσόνησο του Σινά και στα υψίπεδα του Γκολάν που κατείχε το Ισραήλ από το 1967. Οι συνασπισμένες αραβικές δυνάμεις επέλεξαν να επιτεθούν την 6η Οκτωβρίου 1973, ημέρα της ιερής εορτής του Yom Kippour, που συνέπιπτε με την δέκατη ημέρα του Ραμαζανίου. Αιγυπτιακές δυνάμεις προωθήθηκαν στην Χερσόνησο του Σινά και συριακά στρατεύματα στα υψίπεδα του Γκολάν αιφνιδιάζοντας το Ισραήλ. Μετά από σφοδρές μάχες τριών ημερών και στα δύο μέτωπα το Ισραήλ καθήλωσε τις δυνάμεις του Αιγυπτιακού στρατού στο Σινά και απώθησε τον συριακό στρατό στις θέσεις που κατείχε πριν την εκδήλωση της επίθεσης. Στην συνέχεια, το Ισραήλ σε μια επιχείρηση τεσσάρων ημερών, προχώρησε βαθιά στην Συρία και κατόρθωσε να βάλλει με το πυροβολικό του τα προάστια της Δαμασκού. Στο μέτωπο του Σινά, παρά τις προσπάθειες των Αιγυπτίων να καταλάβουν στρατηγικές θέσεις, ο ισραηλινός στρατός προελαύνει προς την πόλη του Σουέζ.
Στις 22 Οκτωβρίου του 1973, παρά την παρέμβαση του ΟΗΕ, αποτυγχάνουν οι προσπάθειες εκεχειρίας. Στις 24 Οκτωβρίου, χερσαίες δυνάμεις του Ισραήλ προωθούνται σε απόσταση 100 χιλιομέτρων από το Κάιρο και η ισραηλινή αεροπορία υπερίπταται αιγυπτιακών πόλεων και του Καΐρου. Την επόμενη μέρα, με συντονισμένη παρέμβαση και παρά την αυξημένη ένταση μεταξύ ΗΠΑ-Σοβιετικής Ένωσης, επιτυγχάνεται οριστική λήξη του πολέμου.
Το 1978, Ισραήλ και Αίγυπτος συναντώνται στο Camp David με πρωτοβουλία των ΗΠΑ (πρόεδρος Κάρτερ) και υπογράφεται η ομώνυμη Συμφωνία με την οποία επιστρέφεται στην Αίγυπτο η χερσόνησος του Σινά, αφοπλισμένη από βαρύ οπλισμό. Μετά την Συμφωνία του Καμπ Ντέιβιντ τα δύο μέρη οδηγούνται το 1979 στην Συνθήκη Ειρήνης Αιγύπτου-Ισραήλ, που συμβολίζει και την πρώτη επίσημη αναγνώριση Αραβικού κράτους προς το Ισραήλ. Η Αίγυπτος αντιμετωπίζει μεγάλη εχθρότητα από τα Αραβικά κράτη και αποβάλλεται από τον Αραβικό Σύνδεσμο μέχρι το 1989.
Η 7η Οκτωβρίου 2023
Η κλιμάκωση των εντάσεων Ισραηλινών-Παλαιστινίων, κυρίως μετά την προεδρία Τραμπ, επιβάλλει στην Χαμάς να οργανωθεί στρατιωτικά. Μεθοδικά, ετοιμάζει ένα ακόμη αιφνιδιαστικό χτύπημα σε βάρος του Ισραήλ. Το Ισραήλ κυβερνάται ξανά από τον Βενιαμίν Νετανιάχου (29 Δεκεμβρίου 2022), βυθιζόμενο καθημερινά σε μια πολιτική και κοινωνική κρίση που προκαλείται από δικαστικές εκκρεμότητες και μεθοδεύσεις του ηγέτη του. Η ισραηλινή κοινωνία, με την σιγουριά των διεθνών αναγνωρίσεων στην προωθημένη τεχνολογία και την αμυντική οργάνωση στρέφεται προς αστικότερο τρόπο ζωής παραμελώντας(;) την σκληρότητα των ισορροπιών της Μέσης Ανατολής. Η αστικοποίηση και η κόπωση που επιφέρει η ένταση της καθημερινής αγωνίας για την ασφάλεια κάθε πολίτη, και κάθε ισραηλινής οικογένειας, χαλαρώνουν τους όρους που απαιτεί η ύπαρξη του Ισραήλ κυκλωμένο από εχθρικές δυνάμεις και τρομοκρατικές ενέδρες. Επίσης, η επιλογή των Ισραηλινών να επικοινωνούν και με την Χαμάς, υποβαθμίζοντας την Παλαιστινιακή Αρχή, δημιουργεί στρεβλή και απατηλή εικόνα επικοινωνίας που δεν βασίζεται στην οικοδόμηση αμοιβαίας εμπιστοσύνης.
Ο αυξανόμενος ρόλος του Ισραήλ στα θέματα ενέργειας στην Ανατολική Μεσόγειο αποτελεί ακόμη έναν παράγοντα ενισχυμένης αυτοεκτίμησης του κράτους. Με γλώσσα αμυδρά διπλωματικότερη, το Ισραήλ προσδοκά ότι τις αξίες και αρχές για ασφαλή διαβίωση συμμερίζονται βαθμιαίως και οι Άραβες γείτονες, ώστε οι ακραίες ομάδες Αράβων να περιθωριοποιηθούν. Παρά την προσπάθειά της, η νέα κυβέρνηση στηρίζει ακραίες θρησκευτικές ομάδες και ανέχεται την τρομοκρατία που ασκούν οι έποικοι σε βάρος των Παλαιστινίων. Επιπροσθέτως η απόφαση της ισραηλινής κυβέρνησης να περικόψει την επιστροφή κεφαλαίων προς την Παλαιστινιακή Αρχή, που τα δικαιούται, με την πρόφαση ότι από τα κεφάλαια αυτά υποστηρίζονται οικογένειες κρατουμένων στις ισραηλινές φυλακές, εξοργίζει τον πρόεδρο Αμπάς που διαπιστώνει ότι συνεχώς υποσκάπτεται από τις κυβερνήσεις του Ισραήλ.
Έτσι, η Χαμάς στην Γάζα όσο διαπιστώνει ότι:
– η διεθνής κοινότητα ανέχεται την παράνομη διακίνηση και το λαθρεμπόριο μέσα από τις σήραγγες,
– επιδιώκεται η αποδυνάμωση της Παλαιστινιακής Αρχής, επειδή μεταξύ πολλών άλλων προβλημάτων που καλείται να αντιμετωπίσει συμπεριλαμβάνεται και η βαρύτατη μομφή της διαφθοράς,
– η διεθνής κοινότητα, χάριν των ανθρωπιστικών θεμάτων στην Γάζα, ανέχεται την υπερφορολόγηση αγαθών και την αδυναμία ελέγχου των τρόπων διάθεσης της ανθρωπιστικής βοήθειας,
– η κοινωνία των πολιτών αδυνατεί να διακρίνει την διαχωριστική γραμμή μεταξύ καλής διακυβέρνησης και διαφοράς τρομοκρατικών ενεργειών και απελευθερωτικών διεκδικήσεων,
τόσο περισσότερο πείθεται ότι μπορεί να αξιοποιήσει υπέρ των ακραίων θέσεών της το χρόνο που της πιστώνεται με συμπαράσταση κρατών όπως το Ιράν, η Τουρκία, και η Ρωσία, όχι για να βελτιώσει τις διεκδικήσεις των Παλαιστινίων αλλά για να διευρύνει την ενδοπαλαιστινιακή διαφορά, να αποτρέψει την διεξαγωγή εκλογών, να τρομοκρατήσει και να δολοφονήσει αμάχους, και να εξαφανίσει το Ισραήλ.
Στις 7 Οκτωβρίου του 2023 ο πλανήτης βρέθηκε αντιμέτωπος με ακρότατη βία και τρομοκρατία. Το Ισραήλ κατάπληκτο και άφωνο προσπαθεί ακόμη να καταλάβει την απόλυτη κατάρρευση των συστημάτων ασφαλείας και άμυνας που εγγυώνται το δικαίωμα στην ζωή κάθε Ισραηλινού πολίτη. Στην σκληρή πρόκληση, οι ισραηλινές ένοπλες Δυνάμεις επιφυλάσσουν καθημερινά μια σκληρότερη απάντηση προκειμένου να ανακτήσουν την αξιοπιστία τους και να εκδιώξουν την Χαμάς από την Γάζα.
Οι συγκρούσεις προκλήθηκαν από την βίαιη επιχείρηση και την τρομοκρατία που σχεδιαζόταν επί μακρόν από την ηγεσία της Χαμάς. Η διεθνής διάσταση που έλαβε το γεγονός δέχεται πολλές αναλύσεις που επιβεβαιώνουν την πολυπλοκότητα και την ρευστότητα της Μέσης Ανατολής.
Οι ΗΠΑ από την πρώτη στιγμή εργάσθηκαν για να αποφευχθεί «η Κόλαση του Δάντη». Ταυτοχρόνως, άσκησαν την επιρροή τους στην κυβέρνηση του Ισραήλ ώστε να κυριαρχήσει η λογική που απαιτούν οι συνδυασμένες επιχειρήσεις σε συνθήκες μάχης ανοιχτού πεδίου, εκ του συστάδην, μέσα σε κατοικημένες περιοχές, σε εκτεταμένο πολυδαίδαλο δίκτυο ανεξερεύνητων σηράγγων, καλά εξοπλισμένων με εξόδους βολής και διαδρόμους διαφυγής/απόκρυψης. Επίσης, η Ουάσιγκτον ανέλαβε την ηγετική καθοδήγηση των συνομιλιών με τους συμμάχους, που οδήγησαν και στον εξορθολογισμό των κινήσεων και πρωτοβουλιών της «πελαγωμένης» κατά τις πρώτες ημέρες ΕΕ.
Άμεση αντίληψη για τα γεγονότα και την σοβαρότητα των εξελίξεων επέδειξαν οι κυβερνήσεις της Ελλάδος και της Κύπρου. Με μακροχρόνια εμπειρία και ουσιαστική συνεργασία μέσω των τριμερών και ευρύτερων συνεργασιών με χώρες της περιοχής συνέβαλαν θετικά στην ανάλυση των γεγονότων και ανταποκρίθηκαν στις κοινές πολιτικές πρωτοβουλίες που σχεδιάσθηκαν με την Γαλλία, την ΕΕ, Αραβικά κράτη, και ιδιαιτέρως τις ΗΠΑ για τις άμεσες ανθρωπιστικές ανάγκες που προκάλεσε η επίθεση της 7ης Οκτωβρίου.
Με σειρά συντονισμένων επαφών και συνεχή παρουσία του Υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ στο πεδίο της κρίσης επιτεύχθηκε η Συνάντηση των Μουσουλμανικών χωρών, που συγκάλεσε η Σαουδική Αραβία επιτυγχάνοντας να διατηρηθεί η επικοινωνία Ριάντ-Τεχεράνης. Η Διακήρυξη της Συνάντησης στηρίζεται σε παλαιότερες θεωρήσεις και τοποθετήσεις χωρίς όμως να αμφισβητείται το δικαίωμα ασφαλούς ύπαρξης του Ισραήλ παρά το πάγωμα της διπλωματικής επικοινωνίας Ισραήλ-Βασιλείου των Σαούντ.
Δυστυχώς, παρά τις πολυδιάστατες διπλωματικές προσπάθειες, συμπεριλαμβανομένων και των συναντήσεων ΗΠΑ-Κίνας, ο πόλεμος συνεχίζεται παράλληλα με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Οι ανθρωπιστικοί κίνδυνοι αυξάνονται καθημερινά ενισχύοντας τους συντελεστές κοινωνικών αναταραχών που, αν εκδηλωθούν, θα πολώσουν ακόμη περισσότερο τις διεθνείς αντιπαραθέσεις. Όλες οι προσπάθειες αντιμετώπισης της κρίσης στην Γάζα επιδιώκουν να ξεμπλέξει ένα κουβάρι που καθημερινά κινδυνεύει να γίνει Γόρδιος Δεσμός. Ως ασφαλέστερος τρόπος για την διαχείριση της κρίσης και την αποφυγή ευρύτερης σύγκρουσης προκρίνεται η προσαρμογή στις αποφάσεις του ΟΗΕ που σχετίζονται με το Παλαιστινιακό, έστω αν και πάλι δεν καταλήξουν σε λύση παρά το θετικό αποτύπωμα που άφησαν στην περιοχή η πρωτοβουλία Σαντάτ με την ομιλία του στην Κνέσετ, η Συμφωνία του Καμπ Ντέιβιντ, η Συνθήκη Ειρήνης Ισραήλ-Αιγύπτου, οι Συνομιλίες του Όσλο, και το Αραβικό Σχέδιο για την επίλυση του Παλαιστινιακού. Δυστυχώς, παρά τις κοινές παραδοχές για την ενδεδειγμένη διαδικασία ειρήνης μεταξύ Παλαιστινίων και Ισραήλ, οι δύο αντιπαρατιθέμενες πλευρές, εξ αιτίας κυρίως και των εσωτερικών τους προβλημάτων, δεν προχωρούν στην απαιτούμενη ανακωχή.
Ο πρωθυπουργός Νετανιάχου εκτιμά ότι με την λήξη των συγκρούσεων θα κληθεί να απολογηθεί για την θεσμική αναστάτωση που προκαλεί με τα προσωπικά του θέματα προκαλώντας κοινωνικό διχασμό και πολιτική αστάθεια με σοβαρές συνέπειες, όπως αποκαλύφθηκε την 7η Οκτωβρίου, στο σύστημα άμυνας και ασφάλειας του Ισραήλ.
Οι Παλαιστίνιοι, μόλις και όποτε ολοκληρωθεί η κρίση στην Γάζα, με αποδυναμωμένη την Παλαιστινιακή Αρχή μάλλον δεν βλέπουν κοινό πεδίο συνδιαλλαγής Φατάχ-Χαμάς, παρά τις διαμεσολαβητικές προσπάθειες Αιγύπτου και Κατάρ και την διακηρυγμένη θέση του Ισραήλ ότι δεν ενδιαφέρεται για κατοχή εδαφών παρά μόνο για την ασφάλεια των πολιτών του.
Τον παραμερισμό των εμποδίων επιδιώκει καθημερινώς εντονότερα η διεθνής κοινότητα. Αναλαμβάνονται πρωτοβουλίες που ξεπερνούν παραδοσιακούς τρόπους και παραδοχές των διεθνών σχέσεων. Στην πραγματικότητα της εποχής μας συγκλίνουν αρκετές χώρες μεταξύ των οποίων η Ελλάδα και η Κύπρος. Προς έκπληξη πολλών, οι δυο αυτές χώρες αποδέχονται δύσκολους όρους διαπραγματεύσεων και επικοινωνίας προκειμένου να ξεφύγουν από απολιθωμένες αντιλήψεις και στερεότυπα, που ταλανίζουν την περιοχή των Βαλκανίων και της Ανατολικής Μεσογείου. Αθήνα και Λευκωσία με σθεναρή πολιτική και διαφανή συμπεριφορά εξυπηρετούν τα κοινά γεωστρατηγικά συμφέροντα στα οποία εντάσσουν και τις εθνικές τους επιδιώξεις. Ως αξιόπιστοι διεθνείς συνομιλητές με τις επιλογές τους επιβεβαιώνουν ότι δεν αποτελούν μόνο ειλικρινείς μεσολαβητές, αλλά έντιμους φίλους που ακούν προσεκτικά και μεταφέρουν με αντικειμενικότητα στην διεθνή κοινότητα, μέσω της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, τις ανησυχίες και τις αγωνίες των αντιτιθέμενων μερών σε μια αναζήτηση λύσης που εξυπηρετεί την ειρήνη.
Με τον σκληρότερο τρόπο και τις φρικτότερες εικόνες της αλόγιστης βίας η διεθνής κοινότητα, το Ισραήλ, και η Παλαιστινιακή Αρχή αντιλαμβάνονται ότι μόνο η απόλυτη προσαρμογή στις αποφάσεις του ΟΗΕ οδηγεί σε άμεση ανακωχή, απελευθέρωση των ομήρων, άμβλυνση των εντάσεων, και σε ειρηνευτική διαδικασία. Το Συμβούλιο Ασφαλείας μόνο με ομόφωνο ψήφισμα στήριξης και όλων των προηγούμενων αποφάσεων για τα δικαιώματα Ισραηλινών και Παλαιστινίων στην περιοχή, όπως ορίζεται από τον ΟΗΕ, θα ανανεώσει την αμετακίνητη απόφαση για ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις και αποτελεσματικό παραμερισμό κάθε τρομοκρατικής δράσης. Η Παλαιστινιακή Αρχή και το Ισραήλ υποχρεούνται να αναλάβουν το ρυθμιστικό ρόλο τους για καλή διακυβέρνηση στο εσωτερικό τους και προώθηση κάθε πρωτοβουλίας που συμβάλλει στην καλή και ασφαλή γειτονία.
Θέματα αγροτικής ανάπτυξης, άρδευσης, τυποποίησης τροφίμων, εκμετάλλευσης των ενεργειακών πόρων, ανάδειξης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όδευσης αγωγών ενέργειας, εκπαίδευσης, καθώς και η διασυνοριακή διαχείριση των υδάτων προκειμένου να εξασφαλισθούν επαρκείς για τις ανάγκες της περιοχής ποσότητες νερού, αποτελούν τομείς σύγκλισης και συνεργασιών των μερών, αλλά και των κρατών της ευρύτερης περιοχής. Μόνον έτσι θα αρχίσει να αίρεται η αντιπαλότητα και να οικοδομείται η εμπιστοσύνη προς ένα πιο ειρηνικό μέλλον, εκεί όπου βρίσκεται το συμφέρον τόσο των Ισραηλινών όσο και –κυρίως- των Παλαιστινίων._
Βιβλιογραφία:
– Dr. Clay Arnold, Chair Department of Government, Public Service, and International Studies- University of Central Arkansa;
– Bercovitch and Jakson, 1997,57-58;
– Butterworth, 1976,66-68; Clodfelter,1992, 631-632,1032-1036;
– Donelan and grieve,1973,45-50; Facts on File, September 28-October 4, 1947;
– Lapping,1985, 104-148; survey of International Affairs (SIA),1929, 512;
– Tillema, 1991, 157-159;
– United States Department of State, Office of the Historian, Foreign Service Institute, [email protected];
– R. Fisher, W. Ury and B. Patton: Getting to Yes, Second Edition, Houghton Mifflin, 1991;
-R. Fisher, A. Sharp: Getting it Done, Harper Business, 1998;
– J. Freely: Light from the East, I. B. Tauris, 2011
– E. Rogan, The Arabs, A History, Penguin Random House, 2017 – Εγκυκλοπαίδεια Britanica.