Ήταν ένα ζεστό απόγευμα στα μέσα του περασμένου καλοκαιριού όταν ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης, μας υποδέχθηκε στο γραφείο του στο προεδρικό μέγαρο στην Λευκωσία. Η προχωρημένη ώρα εξασφάλιζε ότι θα υπήρχε αρκετή ησυχία και, πράγματι, ο πρόεδρος μπόρεσε να αφιερώσει λίγο πάνω από μια ώρα για την συζήτησή μας. Στην διάρκειά της, ο κ. Χριστοδουλίδης εξήγησε το όραμά του για την επίλυση του Κυπριακού. Τις επιδιώξεις του για το μέλλον της Κύπρου, αλλά και τις ανησυχίες του σχετικά με την κατάσταση στον κόσμο.
Κύριε πρόεδρε, η οριοθέτηση από μέρους σας των μελλοντικών συζητήσεων για το Κυπριακό με προτεραιότητα στο ευρωπαϊκό πλαίσιο σημαίνει προσπάθεια αξιοποίησης των δυνατοτήτων που δημιουργήθηκαν από την ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΕΕ. Ωστόσο, διαπιστώνεται από την διεθνή ενημέρωση και τις τοποθετήσεις Ευρωπαίων ηγετών ότι η στάση σας δεν έχει κατανοηθεί πλήρως από τους συνομιλητές σας. Πώς σκέπτεστε να επιτύχετε την δέσμευση των εταίρων στην Ευρωπαϊκή Ένωση –πόσω μάλλον των τρίτων χωρών- ώστε να σέβονται την κυριαρχία της Κυπριακής Δημοκρατίας σε όλη την Κυπριακή επικράτεια;
Θεωρώ από τη μέχρι στιγμής αντίδραση των εταίρων μας στην ΕΕ, αλλά και των επικεφαλής θεσμικών οργάνων της Ένωσης, ότι η προσέγγισή μας για την δημιουργία μιας αμοιβαίας επωφελούς κατάστασης πραγμάτων μέσα από την επανέναρξη των συνομιλιών που θα επιτρέψει και την θετική προσέγγιση στα ευρωτουρκικά, γίνεται απόλυτα κατανοητή. Και είναι ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο που ειδικότερα κάποια κράτη-μέλη της ΕΕ έχουν αναλάβει σχετική πρωτοβουλία προς αυτή την κατεύθυνση. Υπενθυμίζω τα σχετικά Συμπεράσματα των τελευταίων Ευρωπαϊκών Συμβουλίων, αλλά και την Κοινή Διακήρυξη των MED9 πολύ πρόσφατα.
Τι σας κάνει να πιστεύετε πως παράγοντες, όπως η ΕΕ η οποία αδυνατεί να χαράξει κοινή και αποτελεσματική εξωτερική πολιτική ή η Γερμανία που συνεχίζει να είναι ενεργός και πείσμων εταίρος της Τουρκίας, αλλά και η Βρετανία η οποία προσδοκά μια νέα Τελωνιακή Ένωση της Τουρκίας με την ΕΕ όπως θα την ήθελε η ίδια για λογαριασμό της, θα ενεργοποιηθούν θετικά για την επίλυση ενός ζητήματος, που στην ουσία αποτελεί θέμα στρατηγικής επιρροής της Άγκυρας στην Ανατολική Μεσόγειο;
Πολύ εύστοχη η ερώτηση σας, και εγώ θα επέκτεινα το ερώτημα ως προς το γιατί και οι ΗΠΑ να θέλουν μια τέτοια εξέλιξη. Ακριβώς, λόγω του διεθνούς πλαισίου, όπως διαμορφώθηκε μετά την παράνομη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, αλλά και τον ρόλο της Τουρκίας -ειδικότερα στην προσπάθεια της Μόσχας να αποφύγει τις ευρωπαϊκές κυρώσεις που είναι σε όλους γνωστό ότι χρησιμοποιεί την Τουρκία, και την ανάγκη να έρθει η Τουρκία κοντά στην Δύση μέσα από την σύσφιγξη των σχέσεων της με την ΕΕ- είναι οι λόγοι που οδηγούν και όλους αυτούς που έχετε αναφέρει στο να στηρίζουν την δική μας προσπάθεια.
Στις 13 Ιουνίου είχατε δηλώσει στις Βρυξέλλες πώς «Ίσως να είμαι ο Πρόεδρος που θα λύσει το Κυπριακό». Αυτή είναι μια φιλόδοξη προοπτική μετά από 50 χρόνια αδιεξόδου. Μετά τις συναντήσεις σας με σημαντικούς παράγοντες στην διεθνή σκακιέρα ποια είναι τα πραγματικά στοιχεία που θα δικαιολογούσαν μια τέτοια αισιοδοξία;
Γεννήθηκα λίγους μήνες πριν την τουρκική εισβολή, είμαι ο πρώτος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας που μεγάλωσε με την ανώμαλη κατάσταση πραγμάτων που βιώνουμε σήμερα και θεωρώ ότι η διεθνής συγκυρία, όπως εξελίσσεται σήμερα, κάτι που επηρεάζει καθοριστικά το Κυπριακό, ναι, μας επιτρέπει να αναπτύξουμε μια νέα προσέγγιση που δύναται να μας οδηγήσει στην επίλυση του Κυπριακού.
Ο Τούρκος Πρόεδρος ανανέωσε την επιθυμία να συνεχίσει την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας του, αμέσως με την πρώτη επικοινωνία του με αξιωματούχους της ΕΕ μετά την επανεκλογή του. Πώς κρίνετε την εξέλιξη αυτή;
Θεωρώ θετική την εξέλιξη, θεωρώ θετικό το γεγονός ότι ο Τούρκος Πρόεδρος, μάλιστα δημόσια, εξέφρασε την επιθυμία του να έρθει η Τουρκία πιο κοντά στην ΕΕ και αυτή είναι και η ουσία της δικής μας πρότασης. Θα χαιρετίζαμε κάτι τέτοιο αν και εφόσον υπήρχε και σχετική πρόοδος στο Κυπριακό.
Οι συνεχιζόμενες τουρκικές παρεμβάσεις στην Αμμόχωστο και οι παράνομες τουρκικές ενέργειες στα χωρικά ύδατα στην βόρεια θαλάσσια περιοχή της Κυπριακής Δημοκρατίας αντιμετωπίσθηκαν άμεσα με αυστηρή διπλωματική γλώσσα και στρατιωτικές κινήσεις από τις ΗΠΑ και από χώρες της ΕΕ, ειδικότερα την Γαλλία και την Ελλάδα. Εκτιμάτε ότι η Τουρκία έχει αντιληφθεί την σημασία των Ευρωατλαντικών αντιδράσεων και των γεωστρατηγικών επιδιώξεων που σηματοδοτούνται από τις τοποθετήσεις εταίρων και συμμάχων της Κύπρου; Επίσης, θεωρείτε πως έχει γίνει αντιληπτό ότι με την ακραία τουρκική συμπεριφορά στην Κύπρο απειλούνται ανοιχτά τα Ευρωατλαντικά συμφέροντα στην ευρύτερη περιοχή και συνεπώς οι τριμερείς και διευρυμένες συνεργασίες και στρατηγικές συμμαχίες έχουν μεγάλη σημασία;
Θεωρώ σημαντικές τις αντιδράσεις της διεθνούς κοινότητας στα θέματα που αναφέρετε. Σίγουρα τα δεδομένα θα ήταν σαφώς πιο δύσκολα αν δεν υπήρχαν οι εν λόγω αντιδράσεις, οι οποίες θεωρώ γίνονται κατανοητές και από πλευράς Τουρκίας.
Οι διπλωματικές σχέσεις της Κύπρου με τις χώρες ΜΕΝΑ και ειδικότερα τις χώρες του Κόλπου εξελίσσονται ταχύτατα και αποτελεσματικά. Πώς διαγράφεται η νέα πραγματικότητα στην περιοχή και ειδικότερα πως αντιμετωπίζεται η μεθοδική και δομημένη σχέση της Κύπρου με το Κατάρ;
Η ενίσχυση των σχέσεων μας με τις χώρες της Μέσης Ανατολής αποτελεί βασική προτεραιότητα της εξωτερικής μας πολιτικής, αποτελεί μια πραγματικότητα για την οποία εργαστήκαμε και εργαζόμαστε μεθοδικά μέσα από ένα συγκεκριμένο πλάνο και σχεδιασμό, και χαίρομαι που υπάρχουν θετικές εξελίξεις. Ποτέ προηγουμένως η Κυπριακή Δημοκρατία δεν είχε τέτοιο επίπεδο σχέσεων με τα κράτη της περιοχής, με χώρες, για παράδειγμα, όπως η Σαουδική Αραβία, αλλά και άλλες που δεν είχαν καν διπλωματική εκπροσώπηση στην Κύπρο. Θεωρώ ότι η προσέγγιση αυτή είναι μια πετυχημένη στρατηγική της Κυπριακής Δημοκρατίας, η οποία θα ενισχυθεί ακόμη περισσότερο το επόμενο διάστημα.
Το δημοψήφισμα που απέτρεψε την εφαρμογή του σχεδίου Ανάν συγκέντρωσε την αντίθεση του 73% των Κυπρίων, αλλά και ενδιαφέρον ποσοστό απόρριψης στα κατεχόμενα. Την ιστορική αυτή πραγματικότητα πώς την αξιολογούν οι νεότερες γενιές Κυπρίων;
Η συντριπτική πλειοψηφία των Ελληνοκυπρίων σαφώς ψήφισε εναντίον του Σχεδίου Ανάν. Όμως, δεν ψήφισε και δεν τοποθετήθηκε ενάντια στην λύση του Κυπριακού. Όπως κατ’ επανάληψη έχω αναφέρει, η συντριπτική πλειοψηφία των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων στηρίζουν μια λύση του Κυπριακού, στην βάση του συμφωνημένου πλαισίου, στην βάση της διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας.
Η έννοια της «ενιαίας Κύπρου» θεωρείται από πολλούς ότι έχει ξεπεραστεί από την πραγματικότητα. Όπως, επίσης, ότι οι νέοι άνθρωποι σε Βορρά και Νότο δεν έχουν ανακλαστικά που να παραπέμπουν σε «ενωτικές» προοπτικές. Πώς θα ήταν, λοιπόν, μια λύση του Κυπριακού εκτός από μια αποδοτική, λειτουργική, αποτελεσματική θεσμικά και συμφέρουσα οικονομικά (εκατέρωθεν πάντα ) διαχείριση ενός πολιτισμένου διαζυγίου με προοπτική μια ιδιότυπη και ασφαλή συμβίωση εξ αποστάσεως ; Πιστεύετε ότι οι Κύπριοι θεωρούν την διζωνική δικοινοτική προηγούμενη και δεσμευτική υποχρέωση ή μετά την ένταξη στην ΕΕ η απόφαση για τη μορφή της Δημοκρατίας (ενιαίο κράτος ή ομοσπονδιακό) δικαιωματικά θα αποφασισθεί από τον κυπριακό λαό μετά την δέσμευση της Τουρκίας για τερματισμό άσκησης οποιασδήποτε παράνομης εξουσίας επί του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας με σαφές χρονοδιάγραμμα απόσυρσης των δυνάμεων κατοχής;
Η Κυπριακή Δημοκρατία είναι κράτος-μέλος της ΕΕ από το 2004. Η ιδιότητά της ως κράτος-μέλος της ΕΕ, οι υποχρεώσεις, τα δικαιώματα που απορρέουν από αυτή την ιδιότητα, αναμφίβολα επηρεάζουν και τη μορφή και το περιεχόμενο μιας λύσης του Κυπριακού. Και είναι για αυτόν τον λόγο που κατά την διάρκεια της τελευταίας διαπραγματευτικής διαδικασίας από το 2015 μέχρι το 2017 είχαν επιτευχθεί σημαντικότατες συγκλίσεις που δεν τις είδαμε σε προηγούμενους γύρους διαπραγματεύσεων, ακριβώς λόγω της παρουσίας της ΕΕ στο τραπέζι των συνομιλιών. Συγκλίσεις, οι οποίες δεν ήταν προς όφελος των Ελληνοκυπρίων ή προς όφελος των Τουρκοκυπρίων. Ήταν συγκλίσεις προς όφελος του συνόλου του κυπριακού λαού, Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους. Και σε περίπτωση επανέναρξης των συνομιλιών είμαι σίγουρος ότι η παρουσία της ΕΕ θα είναι καταλυτικής σημασίας στο να επιτευχθεί λύση του Κυπριακού. Εξάλλου, η ιδιότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας ως κράτος-μέλος της ΕΕ αποτελεί και την ισχυρότερη ασφαλιστική δικλείδα σε σχέση με το μέλλον της Κύπρου.
Θα αξιοποιήσει η Κύπρος την προοπτική λειτουργίας «Ταμείου για το Μέλλον» που θα είναι επενδυτικό Fund, με βασική πηγή εσόδων τους υδρογονάνθρακες, προς όφελος όλων των Κυπρίων, όπως συμβαίνει στα κράτη του Κόλπου και τη Νορβηγία;
Ήδη, από την προηγούμενη Κυβέρνηση έχει προωθηθεί το θέμα της δημιουργίας ταμείου αξιοποίησης των όποιων κερδών προκύψουν από τους υδρογονάνθρακες, στην βάση του νορβηγικού μοντέλου, και έχει υιοθετηθεί από την Βουλή.
Τι προσδοκάτε από τις σχέσεις με την Ελλάδα, ιδίως μετά τις πρόσφατες εκλογές στην χώρα και την ανάδειξη της συγκεκριμένης κυβέρνησης;
Οι σχέσεις Αθηνών – Λευκωσίας είναι καθοριστικής σημασίας, η Ελλάδα αποτελεί το σημαντικότερο στήριγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας και θα ήθελα να αξιοποιήσω την ευκαιρία για να εκφράσω την ευαρέσκεια της Κυπριακής Κυβέρνησης και του κυπριακού λαού για την διαχρονική στήριξή της. Είναι σημαντικό να λαμβάνουμε υπόψη ότι η πλήρης εξομάλυνση των σχέσεων ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία περνά μέσα και από την επίλυση του Κυπριακού. Είναι για αυτόν τον λόγο που βλέπουμε θετικά την όποια προοπτική επαναθέρμανσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων, κάτι που θεωρούμε ότι θα βοηθήσει και την δική μας προσπάθεια για επανέναρξη των συνομιλιών και για επίλυση του Κυπριακού.
Πέρα από τα δυο βασικά ζητήματα που συζητήθηκαν ανωτέρω, το Κυπριακό και το ενεργειακό, ποιες είναι οι δράσεις που θέτετε σε προτεραιότητα για την πρόοδο του κυπριακού λαού; Με άλλα λόγια, για ποιο επίτευγμα θα θέλατε να σας θυμάται η Ιστορία, εξαιρώντας το κορυφαίο, την επίλυση του Κυπριακού;
Για μένα η σημαντικότερη διάσταση είναι μέσα από τις πολιτικές που θα ακολουθήσουμε κατά την διάρκεια της διακυβέρνησής μας, για να δημιουργηθεί ελπίδα και προοπτική για το σύνολο του κυπριακού λαού. Οι προκλήσεις που έχουμε να αντιμετωπίσουμε είναι πολλές, άπτονται κατά κύριο λόγο της καθημερινότητας του πολίτη και μέσα σε αυτό το πλαίσιο ο στόχος μας είναι, μέσα από μια ισχυρή οικονομία να μπορούμε να αναπτύξουμε μια στοχευμένη κοινωνική πολιτική, προσφέροντας ειδικότερα στους ευάλωτους συμπατριώτες μας. Από κει και πέρα υπάρχουν πολλές άλλες προκλήσεις, τις οποίες έχουμε ψηλά στις προτεραιότητές μας, όπως η αντιμετώπιση του Μεταναστευτικού, ο ψηφιακός μετασχηματισμός της χώρας, τα θέματα της Παιδείας και της Υγείας που είναι πρωταρχικής σημασίας, όπως και η προσέλκυση ποιοτικών επενδύσεων που θα οδηγήσουν και στην δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας.
Με δεδομένη την γεωπολιτική κατάσταση του κόσμου, ποια είναι η μεγαλύτερη ανησυχία σας για το μεσοπρόθεσμο μέλλον και ποια η σημαντικότερη ελπίδα σας;
Η Κύπρος είναι μια μικρή χώρα, ένα κράτος-μέλος της ΕΕ το οποίο επηρεάζεται σημαντικά από εξωγενείς παράγοντες. Άρα, παρακολουθούμε πολύ προσεκτικά τόσο τις περιφερειακές όσο και τις διεθνείς εξελίξεις, έτσι ώστε να προστατεύσουμε την χώρα μας από τυχόν δεδομένα, τα οποία θα μπορούσαν να επηρεάσουν αρνητικά είτε την προσπάθεια επίλυσης του Κυπριακού είτε, γενικότερα, την ευημερία των Κυπρίων πολιτών.
………………………………………………………………….
Η συνέντευξη δημοσιεύθηκε στο τεύχος Οκτωβρίου -Νοεμβρίου 2023 του Policy Journal.